Een nieuw jaar – een nieuwe start en vaak ook een moment vol nieuwe plannen. Zowel in ons persoonlijk leven als binnen organisaties en afdelingen zijn we weer volop bezig om onze toekomst te plannen. Ook zelf heb ik weer mijn plannen over wat ik graag wil bereiken met mijn bedrijf het komende jaar, welke opdrachten ik graag zou willen uitvoeren en hoe graag ik het systemisch werken en organisatieopstellingen meer bekendheid wil geven.

En dan ben ik toch vooral bezig met mijn geplande toekomst. Binnen het systemisch gedachtegoed maken we onderscheid tussen de geplande toekomst en de emergente toekomst. Zo aan het begin van het jaar een mooi moment om bij beide “toekomsten” stil te staan. En geven we aan beide voldoende ruimte?

Geplande toekomst

De geplande toekomst zijn onze plannen, de doelen van de organisatie of afdeling, het beleid in de samenleving enz. De geplande toekomst is een veilige, vaak SMART geformuleerde haven of toekomstbeeld waar we ons naar toe willen bewegen. En vaak stippelen we hierbij onze koers nog helder uit. De geplande toekomst is eigenlijk altijd vriendelijk, het is immers ook iets dat je zelf wilt bereiken! Zij is een beweging vanuit jezelf, een beweging naar voren in de richting van je gedroomde toekomst. Een beweging die controleerbaar voelt.

En als echte “control-freak” vind ik dat maar al te fijn. Een deel van mij is vaak met de toekomst bezig, of misschien al ín de toekomst. En hoe makkelijk ga ik dan voorbij aan het hier-en-nu. De geplande toekomst is iets waar ik mij senang bij voel – en anderzijds geeft het ook zorgen. Want wat moet ik doen opdat die geplande toekomst er werkelijk komt?

Emergente toekomst

De emergente toekomst heeft hele andere eigenschappen. Het is een term van Goethe en gaat over de toekomst zoals die op ons af komt. Of we die toekomst nu leuk vinden of niet. Het is een beweging vanuit het onbekende in onze richting die vaak niet controleerbaar is. En hoe geef je deze toekomst nu ruimte binnen je organisatie en persoonlijk leven. Hoe stem je op haar af?

Soms komt deze toekomst als een onverwachte opdracht je leven binnen. Soms kom je op plekken in organisaties terecht die je totaal niet had verwacht en daarbij ook niet altijd het gevoel te hebben in control te zijn. Het risico bestaat dan om in de beheersmodus (Ik Plan De Toekomst modus) te schieten. Maar dan gaat ook vaak het creatieve en het plezier uit je opdracht weg.

Het is de kunst om in het hier-en-nu te blijven en van daaruit te handelen. Het is de kunst om in het “niet-weten” te kunnen verblijven zonder in de verkramping te schieten. Want juist vanuit het “niet-weten”, dienen zich vanuit jouw intuïtie nieuwe ideeën, nieuwe impulsen en nieuwe oplossingsrichtingen aan. Dan kan er ontstaan wat zich wil aandienen en geef je ruimte aan de emergente toekomst. Je kunt haar dan zien en ontdekken. Het heeft alles te maken met vertrouwen. Vertrouwen in het proces, de toekomst, je organisatie en jezelf.

Organisch proces

Dit is overigens geen pleidooi om te pas en te onpas de term “het is een organisch proces” te hanteren. Iets wat ik de laatste tijd veel in organisaties hoor – als dekmantel om geen keuzes te hoeven maken of om deze uit te stellen. Wel is het een aansporing om meer ruimte te laten zijn voor het onbekende. Dienend te zijn aan wat jouw organisatie of systeem nodig heeft. Open te staan voor wat de toekomst in petto heeft.

De uitdaging voor 2019

De golf van de Emergente Toekomst rolt op ons af terwijl de golf van onze Geplande Toekomst voor ons uit rolt. Waar ontmoeten deze golven elkaar en hoe kunnen wij hierop surfen?

Kunnen we door de drukte van onze Geplande Toekomst, de Emergente Toekomst nog wel zien? Of proberen we die laatste te ontkennen of zelfs te ontlopen?  Durven we te vertrouwen op het onbekende – op de (veer)kracht van onszelf en onze organisaties. En we iedere mogelijke toekomst aankunnen?

Hoe zou het zijn om op voorhand dankbaar te zijn voor de toekomst, hoe die dan ook is?